زمانیکه اسم ها به دو دسته معرب و مبنی تقسیم می شوند یعنی قرار است تحلیل صرفی یا تجزیه یا ظاهرکلمه را بررسی کنیم.

تعریف معرب و مبنی

ابتدا با کلمات معرب شروع می کنم:

کلماتی هستند که تمام حرکات اعراب (مرفوع، منصوب، مجرور، مجزوم) در آخرشان ظاهر می شود.

* این نکته را یاد آوری کنم که حرکات اعراب با توجه به نقشی که کلمات در جمله می گیرند یا عواملی که در جمله بر حرکت آخرشان تأثیر می گذارد مشخص می شوند.

کلمات معرب همان افراد غیر اصیل ما هستند یعنی افرادی که با تغییر موقعیت اجتماعیشان رفتار هایشان نیز تغییر می کند.

مثالی میزنم تا بهتر متوجه شوی:

“التّلمیذُ” جَلَسَ علی الکرسی: دانش آموز روی صندلی نشست.

رأیتُ “التّلمیذَ”: دانش آموز را دیدم.

تَکَلَّمتُ عن “التّلمیذِ”: در مورد دانش آموز سخن گفتم.

به حرکات انتهای تلمیذ در جملات مختلف دقت کن؛ با توجه به جایگاهش، اعراب مربوط به همان جایگاه را در انتهای خود ظاهر کرد.

باید اشاره کنم که تمام کلمات معرب هستند جز چند مورد که پیش تر به آنها اشاره می کنم:

کلمات مبنی کلماتی هستند که آخرشان با یک حرکت یا سکون ثابت باقی می ماند بدون اینکه عاملی بر آن تأثیر بگذارد.

به مثال توجه کن:

ذَهَبَ هولاءِ الرِّجال: این مردان رفتند.

رأیتُ “هولاءِ” التّلامیذَ: این دانش آموزان را دیدم.

ذَهَبتُ إلی “هولاء” الأشخاص: به سوی این اشخاص رفتم.

همانطور که مشاهده می کنی با اینکه هولاء جایگاهش در جمله تغییر کرده و نقش های مختلفی به خود گرفته اما انتهایش تغییری نکرده است.

بله! کلمات مبنی در عربی همانند افراد اصیلی هستند که هیچ چیزی نمی تواند آنها را تغییر دهد و در هر جایگاهی قرار بگیرند همانی که هستند باقی می مانند.